เลือกวีลแชร์อย่างไรให้เหมาะกับผู้สูงอายุ ผู้ป่วย และคนพิการ?

การเลือกวีลแชร์ที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ ผู้ป่วย และคนพิการ พร้อมคำแนะนำในการพิจารณาสภาพร่างกาย สภาพแวดล้อม และความต้องการใช้งาน

วีลแชร์เป็นอุปกรณ์สำคัญที่ช่วยเพิ่มคุณภาพชีวิตและความเป็นอิสระให้กับผู้ที่มีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหว การเลือกวีลแชร์ที่เหมาะสมจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง วีลแชร์ที่ไม่พอดีหรือไม่ได้ออกแบบมาเพื่อรองรับความต้องการของผู้ใช้งาน อาจนำไปสู่ความไม่สะดวกสบาย ปัญหาด้านสุขภาพ เช่น แผลกดทับ ปวดเมื่อย หรือแม้กระทั่งอันตราย บทความนี้จะแนะนำปัจจัยสำคัญในการเลือกซื้อวีลแชร์ เพื่อให้คุณสามารถเลือกวีลแชร์ที่ตอบโจทย์ความต้องการและเพิ่มคุณภาพชีวิตได้อย่างเหมาะสม

1. พิจารณาจากผู้ใช้งาน : หัวใจสำคัญของการเลือกวีลแชร์

การเลือกวีลแชร์ที่เหมาะสมต้องเริ่มต้นจากการพิจารณาผู้ใช้งานเป็นหลัก เพราะแต่ละบุคคลมีความต้องการและข้อจำกัดที่แตกต่างกัน การเลือกวีลแชร์ที่ไม่เหมาะสมอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิต

สภาพร่างกายและความสามารถในการเคลื่อนไหว

• กำลังแขนและมือ
  • วีลแชร์แบบทั่วไป (Manual Wheelchair) : เหมาะสำหรับผู้ที่มีกำลังแขนและมือเพียงพอที่จะผลักวงล้อด้วยตนเอง หรือมีผู้ดูแลคอยช่วยเข็น ควรพิจารณาความแข็งแรงของกล้ามเนื้อส่วนบนของร่างกาย ความสามารถในการควบคุมมือ และความทนทานต่อการใช้งานในระยะยาว
  • วีลแชร์ไฟฟ้า (Electric Wheelchair/Power Wheelchair) : เหมาะสำหรับผู้ที่มีข้อจำกัดในการใช้แขนและมือ ผู้ที่ต้องการเดินทางระยะไกล หรือผู้ที่ต้องการความสะดวกสบายในการเคลื่อนที่ ควรพิจารณาความสามารถในการควบคุมจอยสติ๊กหรือแผงควบคุม และความเข้าใจในการใช้งานอุปกรณ์ไฟฟ้า
• ความสามารถในการทรงตัว
  • การทรงตัวที่ดี : หากผู้ใช้งานสามารถทรงตัวได้ดี อาจเลือกวีลแชร์ที่มีพนักพิงเตี้ย หรือไม่มีพนักพิง เพื่อความคล่องตัวในการเคลื่อนไหว
  • การทรงตัวไม่ดี : หากผู้ใช้งานมีปัญหาในการทรงตัว ควรเลือกวีลแชร์ที่มีพนักพิงสูง หรือมีอุปกรณ์เสริม เช่น เข็มขัดนิรภัย ที่พักศีรษะ เพื่อเพิ่มความมั่นคงและป้องกันการพลัดตก
• ปัญหาทางสุขภาพอื่นๆ
  • แผลกดทับ (Pressure Ulcers) : ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดแผลกดทับ ควรเลือกวีลแชร์ที่มีเบาะรองนั่งที่กระจายแรงกดทับได้ดี เช่น เบาะเจล เบาะลม หรือเบาะโฟมพิเศษ ควรพิจารณาวัสดุที่ระบายอากาศได้ดี เพื่อลดความอับชื้น
  • ข้อจำกัดในการเคลื่อนไหว (Limited Mobility) : ควรพิจารณาข้อจำกัดในการเคลื่อนไหวของข้อต่อต่างๆ เช่น ข้อเข่า ข้อสะโพก ข้อไหล่ เพื่อเลือกวีลแชร์ที่มีขนาดและรูปแบบที่เหมาะสม เช่น วีลแชร์ที่ปรับเอนได้ หรือวีลแชร์ที่มีที่พักเท้าที่ปรับระดับได้
  • ปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ (Respiratory Problems) : ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ อาจต้องการวีลแชร์ที่ปรับเอนได้ เพื่อช่วยในการหายใจได้สะดวกขึ้น
  • ภาวะกระดูกพรุน (Osteoporosis) : ผู้ที่มีภาวะกระดูกพรุน ควรเลือกวีลแชร์ที่มีโครงสร้างที่แข็งแรงและมั่นคง เพื่อลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บ

อายุ

• เด็ก
  • ขนาด : ควรเลือกวีลแชร์ที่มีขนาดเหมาะสมกับสรีระของเด็ก และสามารถปรับขนาดได้เมื่อเด็กโตขึ้น
  • ความปลอดภัย : ควรมีระบบความปลอดภัยที่เหมาะสม เช่น เข็มขัดนิรภัย ระบบล็อกล้อ และอุปกรณ์ป้องกันการพลิกคว่ำ
  • ความทนทาน : ควรเลือกวีลแชร์ที่ทนทานต่อการใช้งานของเด็ก
• ผู้ใหญ่
  • การใช้งาน : ควรเลือกวีลแชร์ที่ตอบโจทย์การใช้งานในชีวิตประจำวัน เช่น การเดินทาง การทำงาน และกิจกรรมต่างๆ
  • ความสะดวกสบาย : ควรเลือกวีลแชร์ที่นั่งสบาย ปรับแต่งได้ และมีอุปกรณ์เสริมที่เหมาะสม
• ผู้สูงอายุ
  • ความง่ายในการใช้งาน : ควรเลือกวีลแชร์ที่ใช้งานง่าย ควบคุมง่าย และมีระบบความปลอดภัยที่ดี
  • ความมั่นคง : ควรเลือกวีลแชร์ที่มีความมั่นคงและรองรับน้ำหนักได้ดี
  • ความสบาย : ควรเลือกวีลแชร์ที่นั่งสบาย มีพนักพิงที่รองรับหลังได้ดี และมีอุปกรณ์เสริมที่ช่วยลดแรงกดทับ

น้ำหนักและส่วนสูง

• การเลือกขนาดวีลแชร์ : การเลือกขนาดวีลแชร์ที่เหมาะสมกับสรีระของผู้ใช้งานเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อความสบายและการเคลื่อนไหวที่คล่องตัว ควรพิจารณา
  • ความกว้างของที่นั่ง (Seat Width) : วัดความกว้างของสะโพกขณะนั่ง และบวกเพิ่ม 1-2 นิ้ว เพื่อให้มีพื้นที่เหลือเล็กน้อย
  • ความลึกของที่นั่ง (Seat Depth) : วัดความยาวของต้นขาจากด้านหลังเข่าถึงสะโพก และลบออก 1-2 นิ้ว เพื่อป้องกันการกดทับบริเวณข้อพับเข่า
  • ความสูงของที่นั่ง (Seat Height) : วัดความสูงจากพื้นถึงด้านหลังเข่าขณะนั่ง และบวกเพิ่มความสูงของเบาะรองนั่ง
  • ความสูงของพนักพิง (Back Height) : เลือกความสูงที่เหมาะสมกับการรองรับหลังและศีรษะ
• การวัดขนาดวีลแชร์ : ควรวัดขนาดร่างกายของผู้ใช้งานอย่างละเอียด โดยมีผู้เชี่ยวชาญให้คำแนะนำ หากไม่แน่ใจ ควรปรึกษาแพทย์ นักกายภาพบำบัด หรือผู้จำหน่ายวีลแชร์

ข้อมูลเพิ่มเติมที่ควรทราบ

• การประเมินโดยผู้เชี่ยวชาญ (Professional Assessment) : การขอคำปรึกษาจากแพทย์ นักกายภาพบำบัด หรือผู้เชี่ยวชาญด้านอุปกรณ์ทางการแพทย์ เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้ได้รับการประเมินสภาพร่างกายและความต้องการใช้งานอย่างถูกต้อง และได้รับคำแนะนำในการเลือกวีลแชร์ที่เหมาะสมที่สุด
• การทดลองใช้วีลแชร์ (Wheelchair Trial) : หากเป็นไปได้ ควรทดลองใช้วีลแชร์ก่อนตัดสินใจซื้อ เพื่อให้แน่ใจว่าวีลแชร์นั้นเหมาะสมกับสรีระและความต้องการใช้งาน

แนะนำอ่าน : การดูแลและบำรุงรักษาวีลแชร์อย่างถูกต้อง

2. พิจารณาจากสภาพแวดล้อมและลักษณะการใช้งาน

การเลือกวีลแชร์ให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมและลักษณะการใช้งานเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้ผู้ใช้งานได้รับความสะดวกสบายและความปลอดภัยสูงสุด

การใช้งานในบ้าน

การเลือกวีลแชร์สำหรับการใช้งานในบ้าน ควรพิจารณาปัจจัยต่างๆ ดังนี้

• ขนาดพื้นที่ภายในบ้าน
  • พื้นที่แคบ : หากบ้านมีพื้นที่จำกัด เช่น ทางเดินแคบ ประตูเล็ก ควรเลือกวีลแชร์ที่มีขนาดกะทัดรัด คล่องตัว และมีรัศมีวงเลี้ยวแคบ (Turning Radius) เพื่อให้สามารถเคลื่อนที่ได้อย่างสะดวก
  • การเลี้ยวในพื้นที่จำกัด : วีลแชร์ที่มีล้อหน้าหมุนได้ 360 องศา จะช่วยให้เลี้ยวในพื้นที่แคบได้ง่ายขึ้น
• พื้นผิวภายในบ้าน
  • พื้นเรียบ : วีลแชร์ทั่วไปสามารถใช้งานได้ดีบนพื้นเรียบ เช่น พื้นกระเบื้อง พื้นไม้
  • พื้นพรม : พรมอาจทำให้วีลแชร์เข็นยากขึ้น ควรเลือกวีลแชร์ที่มีล้อขนาดใหญ่ หรือวีลแชร์ไฟฟ้า
  • พื้นต่างระดับ : หากมีธรณีประตูหรือพื้นต่างระดับ ควรพิจารณาวีลแชร์ที่มีความสามารถในการขึ้นลงทางลาด หรือใช้อุปกรณ์เสริม เช่น แผ่นทางลาด (Ramps)
• ความถี่ในการใช้งาน
  • ใช้งานบ่อย : ควรเลือกวีลแชร์ที่มีโครงสร้างแข็งแรง ทนทาน และมีเบาะนั่งที่สบาย เพื่อรองรับการใช้งานเป็นเวลานาน
  • ใช้งานเป็นครั้งคราว : วีลแชร์แบบพับได้น้ำหนักเบาอาจเป็นตัวเลือกที่เหมาะสม เนื่องจากสะดวกในการจัดเก็บ

การใช้งานนอกบ้าน

การเลือกวีลแชร์สำหรับการใช้งานนอกบ้าน ควรพิจารณาปัจจัยต่างๆ ดังนี้

• สภาพพื้นผิวภายนอก
  • พื้นผิวเรียบ : เช่น ทางเท้า คอนกรีต วีลแชร์ทั่วไปสามารถใช้งานได้
  • พื้นผิวขรุขระ : เช่น ถนนลูกรัง ทางเดินในสวน ควรเลือกวีลแชร์ที่มีล้อขนาดใหญ่ ล้อยางเติมลม (Pneumatic Tires) หรือระบบกันสะเทือน (Suspension) เพื่อลดแรงกระแทกและเพิ่มความสบาย
  • ทางลาดชัน : ควรพิจารณาวีลแชร์ที่มีระบบเบรกที่ดี และมีระบบป้องกันการลื่นไหล (Anti-Rollback) เพื่อความปลอดภัย
• ระยะทางในการเดินทาง
  • ระยะทางใกล้ : วีลแชร์แบบทั่วไปอาจเพียงพอ
  • ระยะทางไกล : วีลแชร์ไฟฟ้าจะช่วยลดความเมื่อยล้าและเพิ่มความสะดวกสบาย
• ความถี่ในการเดินทาง
  • เดินทางบ่อย : ควรเลือกวีลแชร์ที่พับเก็บได้ง่าย น้ำหนักเบา และมีขนาดเหมาะสมกับการพกพา
• สภาพอากาศ
  • ฝนตก : ควรพิจารณาอุปกรณ์เสริม เช่น ผ้าคลุมกันฝน
  • แดดจัด : ควรพิจารณาอุปกรณ์เสริม เช่น ร่มกันแดด

การเดินทางด้วยยานพาหนะ

• รถยนต์ส่วนตัว : ควรเลือกวีลแชร์ที่พับเก็บได้ง่าย และมีขนาดเหมาะสมกับการจัดเก็บในกระโปรงท้ายรถ หรือในห้องโดยสาร หากจำเป็น อาจต้องใช้อุปกรณ์เสริม เช่น อุปกรณ์ยกวีลแชร์ (Wheelchair Lift) หรือทางลาด
• รถโดยสารสาธารณะ : ควรตรวจสอบกับผู้ให้บริการเกี่ยวกับข้อกำหนดในการนำวีลแชร์ขึ้นรถ และเลือกวีลแชร์ที่มีขนาดเหมาะสม
• เครื่องบิน : ควรแจ้งสายการบินล่วงหน้า และตรวจสอบข้อกำหนดในการนำวีลแชร์ขึ้นเครื่องบิน ซึ่งมักจะต้องเป็นวีลแชร์แบบพับได้ และอาจมีข้อจำกัดเกี่ยวกับประเภทแบตเตอรี่ (สำหรับวีลแชร์ไฟฟ้า) ได้กำหนดแนวทางปฏิบัติเกี่ยวกับการขนส่งวีลแชร์ทางอากาศ เพื่อความปลอดภัยของผู้โดยสาร

กิจกรรมอื่นๆ

• กีฬา : วีลแชร์สำหรับกีฬา (Sports Wheelchair) ออกแบบมาเฉพาะสำหรับกีฬาแต่ละประเภท เช่น บาสเก็ตบอล เทนนิส วีลแชร์เรซซิ่ง มีโครงสร้างที่แข็งแรง น้ำหนักเบา และคล่องตัวสูง
• การอาบน้ำ : วีลแชร์สำหรับอาบน้ำ (Shower Wheelchair) ทำจากวัสดุกันน้ำและไม่เป็นสนิม มีเบาะนั่งที่ระบายน้ำได้ดี
• กิจกรรมอื่นๆ : เช่น การเข้าห้องน้ำ ควรพิจารณาวีลแชร์ที่มีขนาดเหมาะสมกับพื้นที่ในห้องน้ำ และมีอุปกรณ์เสริมที่ช่วยอำนวยความสะดวก

ข้อมูลเพิ่มเติม

• การประเมินสภาพแวดล้อม : ก่อนตัดสินใจซื้อวีลแชร์ ควรประเมินสภาพแวดล้อมที่จะใช้งานจริง เพื่อให้แน่ใจว่าวีลแชร์ที่เลือกสามารถใช้งานได้อย่างสะดวกและปลอดภัย
• การทดลองใช้งาน : หากเป็นไปได้ ควรทดลองใช้วีลแชร์ในสภาพแวดล้อมต่างๆ ก่อนตัดสินใจซื้อ เพื่อประเมินความเหมาะสมและความสะดวกสบาย

3. ขนาดและอุปกรณ์เสริมของวีลแชร์

การเลือกขนาดวีลแชร์ที่ถูกต้องและอุปกรณ์เสริมที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อความสบาย ความปลอดภัย และประสิทธิภาพในการใช้งาน วีลแชร์ที่ไม่พอดีอาจทำให้เกิดปัญหาต่างๆ เช่น แผลกดทับ ปวดเมื่อย หรือการเคลื่อนไหวที่ไม่คล่องตัว

ขนาดวีลแชร์

ขนาดของวีลแชร์มีความสำคัญต่อความสบายและการใช้งาน ควรเลือกขนาดที่เหมาะสมกับสรีระของผู้ใช้งาน โดยพิจารณาจาก

• ความกว้างของที่นั่ง (Seat Width)
  • วัดความกว้างของสะโพกขณะนั่งบนเก้าอี้ปกติ โดยวัดจากสะโพกด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่ง
  • บวกเพิ่ม 1 นิ้วทั้งสองข้าง เพื่อให้มีพื้นที่เหลือสำหรับการเคลื่อนไหวและสวมใส่เสื้อผ้า
  • หากมีพื้นที่เหลือน้อยเกินไป จะทำให้รู้สึกอึดอัด หากมีพื้นที่เหลือมากเกินไป จะทำให้การทรงตัวไม่ดี
• ความลึกของที่นั่ง (Seat Depth)
  • วัดความยาวของต้นขาจากด้านหลังของเข่าถึงสะโพก
  • ลบออก 2-3 นิ้ว เพื่อให้มีพื้นที่ว่างระหว่างขอบที่นั่งและข้อพับเข่า ป้องกันการกดทับบริเวณข้อพับเข่า
  • หากที่นั่งลึกเกินไป จะทำให้เลือดไหลเวียนไม่สะดวก หากที่นั่งตื้นเกินไป จะทำให้การรองรับต้นขาไม่ดี
• ความสูงของพนักพิง (Seat Back Height)
  • วัดความสูงจากที่นั่งถึงส่วนบนของหลัง หรือส่วนที่ต้องการรองรับ
  • พนักพิงที่สูงจะช่วยรองรับหลังและศีรษะได้ดี เหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาในการทรงตัว
  • พนักพิงที่เตี้ยจะช่วยให้เคลื่อนไหวได้คล่องตัวมากขึ้น เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการอิสระในการเคลื่อนไหวแขน
• ความสูงของที่นั่งจากพื้น (Seat to Floor Height)
  • ความสูงนี้มีผลต่อการวางเท้าบนพื้นและการขับเคลื่อนด้วยตนเอง
  • ควรเลือกความสูงที่เหมาะสมเพื่อให้เท้าสามารถวางบนพื้นได้อย่างสบาย หรือสามารถขับเคลื่อนวีลแชร์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• วิธีการวัดขนาดวีลแชร์
  • ควรวัดขนาดร่างกายของผู้ใช้งานอย่างละเอียด โดยให้ผู้ใช้งานนั่งบนเก้าอี้ที่มั่นคงและมีท่าทางที่ถูกต้อง
  • ใช้สายวัดวัดขนาดต่างๆ ตามคำแนะนำข้างต้น
  • หากไม่แน่ใจ ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านอุปกรณ์ทางการแพทย์ เพื่อขอคำแนะนำในการวัดขนาดและการเลือกวีลแชร์ที่เหมาะสม

อุปกรณ์เสริมของวีลแชร์

อุปกรณ์เสริมต่างๆ ช่วยเพิ่มความสะดวกสบาย ความปลอดภัย และประสิทธิภาพในการใช้งานวีลแชร์

• ที่พักแขน (Armrests)
  • แบบถอดได้ (Removable Armrests) : สะดวกในการเคลื่อนย้ายผู้ใช้งานเข้าออกจากวีลแชร์ หรือเมื่อต้องการเข้าใกล้โต๊ะ
  • แบบปรับระดับได้ (Adjustable Armrests) : สามารถปรับความสูงและความกว้างให้เหมาะสมกับสรีระของผู้ใช้งาน
  • แบบเต็มความยาว (Full-Length Armrests) : รองรับแขนได้เต็มที่ เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการการรองรับแขนที่ดี
  • แบบครึ่งความยาว (Desk-Length Armrests) : ช่วยให้เข้าใกล้โต๊ะได้ง่ายขึ้น
• ที่พักเท้า (Leg Rests/Footrests)
  • แบบปรับระดับได้ (Adjustable Leg Rests) : สามารถปรับความยาวให้เหมาะสมกับความยาวขาของผู้ใช้งาน
  • แบบถอดได้ (Removable Leg Rests) : สะดวกในการเคลื่อนย้ายผู้ใช้งานเข้าออกจากวีลแชร์
  • แบบยกสูงได้ (Elevating Leg Rests) : ช่วยยกขาสูงขึ้น เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการบวมขา หรือต้องการพักขา
• เข็มขัดนิรภัย (Seat Belts) : เพิ่มความปลอดภัยในการใช้งาน ป้องกันการพลัดตกจากวีลแชร์
• เบาะรองนั่ง (Seat Cushions)
  • ช่วยลดแรงกดทับ ป้องกันแผลกดทับ และเพิ่มความสบายในการนั่ง
  • มีหลายประเภท เช่น เบาะโฟม เบาะเจล เบาะลม ควรเลือกให้เหมาะสมกับความต้องการและงบประมาณ
• ถาดวางของ (Trays) : เพิ่มความสะดวกในการรับประทานอาหาร หรือทำกิจกรรมต่างๆ บนวีลแชร์
• ที่วางแก้ว (Cup Holders) : เพิ่มความสะดวกในการดื่มน้ำหรือเครื่องดื่มต่างๆ
• ที่ใส่ของ (Bags/Baskets) : เพิ่มพื้นที่ในการจัดเก็บสิ่งของส่วนตัว
• ที่กันฝน/ร่ม (Umbrellas/Rain Covers) : ป้องกันฝนและแดด
• ล้อกันหงายหลัง (Anti-Tip Wheels) : เพิ่มความปลอดภัย ป้องกันวีลแชร์หงายหลัง
• ไฟส่องสว่าง (Lights) : เพิ่มความปลอดภัยในการใช้งานในที่มืด

การเลือกอุปกรณ์เสริมให้เหมาะสม

• พิจารณาจากความต้องการและความสะดวกสบายของผู้ใช้งาน
• ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านอุปกรณ์ทางการแพทย์ เพื่อขอคำแนะนำในการเลือกอุปกรณ์เสริมที่เหมาะสม
• ทดลองใช้อุปกรณ์เสริมก่อนตัดสินใจซื้อ เพื่อให้แน่ใจว่าใช้งานได้สะดวกและเหมาะสม

สรุป

การเลือกซื้อวีลแชร์ให้เหมาะสมต้องพิจารณาปัจจัยต่างๆ อย่างรอบคอบ ทั้งสภาพร่างกายของผู้ใช้งาน สภาพแวดล้อมการใช้งาน ขนาดและอุปกรณ์เสริม ประเภทของวีลแชร์ และงบประมาณ การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญและการทดลองใช้วีลแชร์ก่อนตัดสินใจซื้อเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้ได้วีลแชร์ที่ตอบโจทย์ความต้องการและเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ใช้งานได้อย่างแท้จริง